از اقسام مکاسب چه می دانید؟

مکاسب

از آنجا که تجارت و کسب نقش مهمی در زندگی مردم و رشد اقتصادی جامعه دارد و اقتصاد سالم مرهون آن است؛ از این‌رو لازم است که یک فرد تاجر و کاسب پیش از کار تجارت، نسبت به موضوعات و قوانین و احکام فقهی آن آشنا گردد، تا در معاملات و داد و ستد در مسیر ربا و معاملات نامشروع قرار نگیرد؛ همان‌طور که امام علی(علیه السلام) می‌فرماید: «اى تجّار و کسبه! اوّل احکام معاملات و تجارت را یاد بگیرید، آن‌گاه به کار تجارت بپردازید».


مقاله حاضر در مورد احکام اقتصادی جمع آوری شده و در آن به دو سوال کلی در این باب پاسخ گفته ایم با امید اینکه راهگشای شما عزیزان باشد:

1. تعریف

احکام کلى اسلام درباره مسائل اقتصادى که در حوزه مبادلات اجتماعى رخ می‌دهد را احکام اقتصادی می‌گویند. به بیان دیگر، آن بخش از فقه که درباره مسائل اقتصادى بحث می‌کند، از آن به احکام اقتصادى یا فقه اقتصادى تعبیر می‌شود.

2. موارد

احکام اقتصادى موارد زیر را در بر می‌‌گیرد:

الف. اموال عمومى و دولتى: انفال، خمس، زکات و مالیات‌.

ب. اسباب شرعى تملک و تعمیم و حفاظت ثروت؛ مانند: احیاى موات، حیازت، صید و ذباحه، ارث، ضمانات، وقف، هبه، صدقه، نذر، کفاره، نگه‌داری اموال (حجر).

ج. بازرگانى و سایر قراردادهاى اقتصادى: بیع، تجارت، شرکت، مضاربه، مزارعه، مساقات، اجاره، شفعه، جعاله، صلح، رهن، قرض، بیمه و سرقفلى.

از آنجا که تجارت و کسب نقش مهمی در زندگی مردم و رشد اقتصادی جامعه دارد و اقتصاد سالم مرهون آن است؛ از این‌رو لازم است که یک فرد تاجر و کاسب پیش از کار تجارت، نسبت به موضوعات و قوانین و احکام فقهی آن آشنا گردد، تا در معاملات و داد و ستد در مسیر ربا و معاملات نامشروع قرار نگیرد؛ همان‌طور که امام علی(علیه السلام) می‌فرماید: «اى تجّار و کسبه! اوّل احکام معاملات و تجارت را یاد بگیرید، آن‌گاه به کار تجارت بپردازید» .[11]

یکی از موارد شناخت احکام معاملات، اقسام مکاسب است.

تجارت و کسب مال به احکام پنج‌گانه تقسیم می‌شود:

1. کسب‌های‌ واجب: کسب‌های‌ واجب آن کسب‌های حلالی هستند که فرد آن ‌را شغل و پیشه خود قرار داده و غیر از آن درآمد دیگری برای زندگی ندارد؛[2] مانند کسب و کار و تلاش براى زندگى از طریق تجارت، زراعت، صنعت و مانند آن براى کسانى که مخارج همسر و فرزند خود را ندارند، همچنین کسب و کار براى حفظ نظام و تأمین احتیاجات جامعه‌ی اسلامى.[3]

2. کسب‌های مستحب: کسب‌هایی که برای کارهای مستحبی انجام شود؛ مانند کسب برای وسعت و گشایش روزی بر خانواده (زیادتر از هزینه واجب)، و یا برای دستگیری از فقرا.[4]

3. کسب‌های حرام: درآمد‌هایی که فرد آن‌را از راه حرام به دست می آورد و این به شکل‌های مختلفى امکان‌پذیر است؛ مانند کسب به ابزار موسیقی حرام، کسب به ابزار قمار و مانند اینها.[5]

4. کسب‌های مکروه: کسب‌هایی که به جهت آثاری که دارد، انجام آن، شایسته نیست؛[6] همان طور که در روایاتی از شغل‌هایی؛ مانند کفن فروشی و برده‌فروشی نکوهش شده است.[7]

5. کسب‌های مباح: کسب‌هایی که غیر از موارد بالا باشد و نسبت به انجام و یا ترک آن هیچ رجحانی نباشد.[8]

تذکر: گفتنی است؛ برخی از کسب‌های مستحب، یا مکروه و یا مباح می‌تواند به جهت نیازهای ضروری زندگی واجب شود.

 

پی نوشتها:

[1]. کلینی، محمد بن یعقوب، الکافی، محقق و مصحح: غفاری، علی اکبر، آخوندی، محمد، ج 5، ص 150

[2]. علامه حلّى، حسن بن یوسف، تبصرة المتعلمین فی أحکام الدین، محقق و مصحح: یوسفى غروى، محمد هادى، ص 93

[3]. مکارم شیرازى، ناصر، رساله توضیح المسائل، ص 324، م 1748

[4]. تبصرة المتعلمین فی أحکام الدین، ص 93؛ امام خمینى، توضیح المسائل، محقق و مصحح: قلى‌پور، مسلم، ص 420

[5]. تبصرة المتعلمین فی أحکام الدین، ص 93.

[6]. ابن فهد حلّی، جمال الدین احمد بن محمد، المهذب البارع فی شرح المختصر النافع، محقق و مصحح: عراقی‌، مجتبی، ج 2، ص 352؛ علامه حلّی، حسن بن یوسف، إرشاد الأذهان إلی أحکام الإیمان، محقق و مصحح: حسون‌، فارس، ج 1، ص 356

[7]. الکافی، ج 5، ص 114؛ و ر.ک: شیخ بهایی، ساوجی، نظام بن حسین، جامع عباسی و تکمیل آن(محشی)، ص 476 – 477

[8]. جامع عباسی و تکمیل آن(محشی)، ص 476.

فرآوری: آمنه اسفندیاری 

بخش احکام اسلامی تبیان

 

بدون نظر

پاسخی بدهید

نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد. بخش‌های موردنیاز علامت‌گذاری شده‌اند *

*

تماس با ما

عمران و آبادی مسجد افتخار ماست.

ارسال کردن

©2024 - مسجد کارآفرین . ایده و اجرا :رویش رسانه

با شناسه کاربری خود وارد شوید

مشخصات خود را فراموش کرده اید؟